Sovjetska invazija na Avganistan 1979. godine izazvala je nove globalne tenzije, premeštajući epicentar hladnoratovskog sukoba između Vašingtona i Moskve u jugozapadnu Aziju. Kako bi diskreditovao SAD i pridobio podršku u regionu, Sovjetski Savez je 1980. godine pokrenuo niz 'aktivnih mera' – obaveštajnih operacija KGB-a u kojima je širenje dezinformacija o biološkom oružju igralo presudnu ulogu.
U epicentru tih aktivnosti našao se Pakistan, ključni saveznik SAD u regionu, koji je pružao podršku otporu sovjetskoj okupaciji Avganistana. Jedan od najvažnijih poduhvata KGB-a bila je operacija Tarakani (rus. 'bubašvabe'), koja je imala za cilj da predstavi Centar za istraživanje malarije u Lahoreu, zajednički projekat pakistanskog ministarstva zdravlja i Univerziteta Merilend, kao tajni poligon CIA za eksperimente sa biološkim oružjem.
Operacija je takođe služila za skretanje pažnje sa američkih optužbi pred UN o tzv. žutim kišama u jugoistočnoj Aziji i Avganistanu, za koje se tvrdilo da su uzrokovane sovjetskim mikotoksinama.
Između 1980. i 1982. KGB je putem medija u SSSR-u, Pakistanu, Indiji, Iranu, Bangladešu i Libanu plasirao fabrikovane informacije o "komarcima ubicama" koje su navodno stvorili američki stručnjaci u Pakistanu kako bi širili zarazne bolesti uključujući encefalitis. Stomačne epidemije u Pakistanu, Indiji i Iranu takođe su pripisivane navodnom biološkom oružju iz Lahorea.
Lansirane su i glasine za narušavanje odnosa Pakistana i Irana. Pisalo se da američki stručnjaci koriste šiitsko stanovništvo kao "pokusne kuniće" za proučavanje efekata biološkog i hemijskog oružja i da je rukovodstvo Pakistana odobrilo takva istraživanja jer želi da ukloni verske rivale.
U Bangladešu su se takođe pojavili članci zasnovani na glasinama iz Pakistana, zahtevajući da se istraži rad američkih stručnjaka koji su sarađivali sa Centrom za gastrointestinalne bolesti i bolnicama za koleru u glavnom gradu Daki.
Operacija Tarakani smatrala se velikim uspehom KGB-a. U javnom mnjenu regiona oblikovan je snažan negativan stav prema američkim zdravstvenim radnicima. Čelnik naučnog tima sa Univerziteta Merilend pri Centru za istraživanje malarije u Lahoreu doktor Dejvid Nalin proteran je iz Pakistana. Indija je otkazala zajedničko indo-američku zdravstvenu komisiju i planiranu Azijsku konferenciju o stomačnim oboljenjima.
Pod lupom istoričara Hladnog rata posebno su se našle metode objavljivana i širenja dezinformacija tokom operacije Tarakani. Na primer, Daily News iz Karačija 11. februara 1982. predstavio je doktora Nalinu i njegov timu kao kreatore biološkog oružja. Istog meseca nastavak teksta o Nalinu objavljen je u sovjetskom listu Literaturna Gazeta.
To je bio deo mehanizma gd je sovjetska državna novinska agencija TASS preuzimala plasirane članke iz inostranih medija, a zatim ih distribuirala drugim sovjetskim medijima.
Dana 23. februara 1982, pakistanski Dawn piše da je Pakistan odobrio SAD-u da vrši eksperimente sa biološkim oružjem sa ciljem da se upotrebe protiv Indije, Irana i Avganistana.
"Nakon proterivanja Dr Nelina iz Pakistana zbog sprovođenja opasnih eksperimenata na širenju zaraznih bolesti, delegacija američkih lekara hitno je posetila Islamabad. Njihov cilj je da sakriju skandalozne aktivnosti u centru u Lahoreu i izvrše pritisak na Pakistan da ne obelodani šta se tamo radilo", naveo je pakistanski Dawn.
Četiri dana kasnije, istu temu obradila je sovjetska Pravda dodajući vest da su američke aktivnosti navele Indiju da otkaže planirani sastanak sa američkim lekarima.
Indijski Patriot koji se povezuje i sa drugim hladnoratovskim operacijama KGB u Hladnom ratu, zatražio je od vlade da pokrenu istragu o aktivnostima američkih naučnika u toj zemlji.
Tokom maja 1982. u indijskim medijima pojavile su se tvrdnje da su u blizine najvećih pakistanskih gradova prebačene američka hemijska i biološka oružja sa pacifičkih ostrva i iz Japana. Tvrdilo se da je reč o oružju kakvo je već bilo upotrebljavano tokom Vijetnamskog rata.
Primer hladnoratovske operacije Tarakani pokazuje kako su izmišljene informacije o biološkom oružju u eri štampe uspešno korišćene za širenje straha i manipulaciju javnim mnjenjem. Fabrikovani narativi nisu uticali samo na odnose SAD sa državama regiona već i produbili tenzije između Pakistana, Irana i Indije.
Tekst je zasnovan na podacima iz publikacije "Aktivne mere KGB-a u jugozapadnoj Aziji 1980-1982" sovjetskog obaveštajnog oficira Vasilija Mitrohina. Dodatna literatura: JIPSS Journal for Intelligence, Propaganda and Security Studies Vol. 13. No.1/2019 i Operation Tarkany - Historical Narrrative Series