03/01/2024
Poljska je u poslednjoj nedelji 2023. godine primila poslednje primerke od 12 borbenih aviona FA-50 podvarijante „blok 10“. Oni su u sastavu 23. avijacijske baze u Minjsk Mazovjeckom.
Prema zvaničnim poljskim izvorima vrednog tog posla je oko 705 miliona dolara uključujući podršku za obuku i održavanje aviona. Cena po avionu niža od 60 miliona dolara dramatično je niža od cena savremenih višenamenskih borbenih aviona koje većina novih korisnika plaća daleko više od 100 miliona dolara po komadu.
Doduše, FA-50 je laki borbeni avion, ali Poljaci su procenili da osim sofisticiranih F-16 koje već poseduju treba da povećaju broj aviona. U analizi odnosa cena-efikasnost odlučili su da nabave 48 južnokorejskih aviona i sada su već preuzeli prvu tranšu, a sledi 36 usavršenih primeraka F-50PL koji će doći u eskadrile između 2025. i 2028. godine.
Taj model aviona imaće savremeni radar aktivnog elektronskog skeniranog niza (poznat po engleskoj skraćenici AESA) američke firme Rejteon model FantomStrajk. Najavljeno je da će prema poljskim taktičko-tehničkim zahtevima FA-50PL da se naoruža aktivno radarski samonavođenim raketama vazduh-vazduh velikog dometa AIM-120 AMRAAM.
Navodno cena paketa od 36 FA-50PL i podrška koštaće Poljsku oko 2,3 milijarde dolara (oko 64 miliona dolara po jednom avionu). Tokom prijema tehnike iz drugog paketa modernizovaće se na standard „PL“ 12 aviona koji sada lete u poljskoj avijaciji.
Odluka Poljske je da uloga osnovnog borbenog aviona pripadne američkom F-35A, proizvodu Lokid-Martina i naručena su 32 komada. Prvi će da poleti sa poljskim oznakama 2024. godine, ali u SAD. Posle preobuke pilota i tehničara pvi će da preleti preko okeana i sleti u bazu Lask 2026. godine. Poslednji F-35A prema planu proizvodnje stiže 2030. godine.
Pored dve eskadrile F-35A sada tri poljske eskadrile lete na 36 F-16C/D. za buduće planove jačanja oružane sile procenili su da treba nabaviti još aviona i FA-50 je rešenje kako da se poveća broj eskadrila po prihvatljivoj ceni za budžet. Doduše, otvorena tema je nabavka još vrhunskih lovaca kao što su potencijalno F-15EX ili dodatne količine F-35A.
Laki borbeni avion FA-50 proizvodi južnokorejska firma KAI sa tehnološkim osloncem na američke firme. Motor F404 provereno je rešenje jer je izrađen u velikim količinama i koristi se na američkim višenamenskim borbenim avionima porodice F/A-18 i na avionu smanjenog radarskog odraza F-117.
U vreme kada se jugoslovenska vojna industrija 1980-godina pripremala za projekat izrade domaćeg borbenog aviona nadzvučnih performansi pregovaralo se sa vodećim stranim firmama koje su trebale da pruže tehnološku podršku.
Sa jugoslovenske strane favorizovani su francuske i britanske firme, a američka ponuda bio je između ostalog avion kakav bi pokretao po licenci izrađeni motor F404.
Na FA-50 motor F404 potiska gotovo 79 kN sa dodatnim sagorevanjem goriva daje avionu brzinu od 1,5 Maha na velikim visinama. Na sedam nosača FA-50 može da se podvesi do 5,4 t borbenog tereta uključujući vođene rakete vazduh-zemlja AGM-65 Meverik i vođene avio bombe kao što je JDAM. Normalan borbeni teret su dve bombe mase po 454 kg i dve rakete vazduh-vazduh.