31/01/2020
Odlukom da transformiše Specijalnu brigadu u zasebnu 63. padobransku i 72. brigadu za specijalne operacije Srbija postaje jedina država regiona koja se opredelila za povećanje broja jedinica te vrste u oružanim snagama.
U obrazloženju vojnih zvaničnika se navodi da je odluka doneta kako bi se nastavile tradicije nekadašnjih brigada, povećala brzina reagovanja, pojednostavio lanac komandovanja i odgovorilo savremenim izazovima, rizicima i pretnjama.
Druge armija regiona takođe pokazuju ambiciju da specijalne jedinice prilagode savremenim izazovima i pretnjama ali primenjuju drugačiji pristup. Umesto brojnosti akcenat je stavljen na pooštravanje kriterijuma za odabir ljudstva, obuku i zajednički angažman u regionalnim i međunarodnim okvirima.
Mađarske odbrambene snage imaju jednu brigadu za specijalne operacije "vitez Arpad Bertalan" nastalu od istoimenog puka. Jezgro jedinice čini 34. bataljon za specijalne operacije "Laslo Berčenji" i 88. laki mešoviti padobranski bataljon. U vreme Hladnog rata Mađarske specijalne jedinice bile su ustrojene prema formaciji vazdušno-desantnih snaga Sovjetske armije, dok od 90-ih godina okreću američkoj doktrini i angažmanima u Avganistanu i Iraku.
Važnost koju Budimpešta pridaje specijalnim snagama ilustruje podatak da je u toj zemlji oktobra prošle godine formirana Regionalna komanda za specijalne operacije (Regional Special Operations Component Command R-SOCC) četiri geografski povezane članice NATO: Mađarske, Slovačke, Hrvatske i Slovenije.
Rumunija kao najveća i najmnogoljudnija zemlja regiona od 2011. godine ima brigadu za specijalne operacije "Mihail Vitezaul". U okviru ove jedinice nalazi se bataljon za specijalne operacije, dva padobranska bataljona i jedan logistički. Komandant jedinice je kao i u Srbiji brigadni general.
Po uzoru na američke specijalne snage sa kojima postoji veoma razvijena saradnja specijalne jedinice Rumunije ne stavljaju akcenat na brojnost već na što rigorozniji odabir ljudi i obuku za dejstvo u timovima od najviše 12 ljudi. Rumunski specijalci borili su se u ratovima u Iraku i Avganistanu i učestvovali u raznovrsnim mirovnim misijama uključujući KFOR.
Bugarska Armija posle više promena, od prošle godine ima 68. brigadu "Specijalne snage" koju ima tri operativna bataljona specijalnih snaga. Komandant jedinice je po činu brigadni general.
Bugarske specijalne snage su po strukturi slične dosadašnjoj strukturi Specijalne brigade Vojske Srbije. 68. brigada je namenjena za izviđačke i diverzantske akcije, psihološke operacije, protivpobunjičku borbu, kao i učešče u NATO snagama za brzi odgovor (NRF -Rapid Response Forces). Podređena je Generalštabu Bugarske armije, a ima veoma razvijenu saradnju i redovne vežbe sa Komandom za specijalne operacije Vojske SAD.
Armija Severne Makedonije sada preformira svoj Puk za specijalne operacije, koji je bio sastavljen iz dva bataljona "Vukovi" i "Rendžeri", u jedan bataljon za specijalne operacije. Delovi puka ući će u obaveštajno izviđački bataljon u kojem će biti objedinjeni sa jedinicom za elektronsko ratovanje.
Makedonci imaju značajno borbeno iskustvo iz oružanog sukoba na domaćem terenu 2001. godine, kao i iz Avganistana i posebno Iraka gde su učestvovali u zajedničkim akcijama sa američkom vojskom.
Oružane snage Albanije takođe imaju dva bataljona specijalnih jedinica. Albanski
specijalci su relativno nova formacija, a glavnu ulogu u ustrojstvu ovih specijalnih snaga imale su Turska i SAD.
Zadaci su slični američkim doktrinama upotrebe specijalnih jedinica. Jedan bataljon se vodi kao specijalni i namenjen je za protivpobunjičku borbu, psihološke operacije, obuku stranih vojski, dok je drugi bataljon sastavljen od komandosa čiji su zadaci izviđanje i diverzije u borbi.
Vojska Crne Gore ima najmanju specijalnu jedinicu - četu specijalnih snaga. Jedinica je nastala posle osamostaljivanja Crne Gore 2006. godine. Direktno je podređena generalštabu, ali će po planu razvoja do 2028. godini biti deo bataljona za borbenu podršku.
Crnogorski specijalci su ustrojeni po uzoru na Specijalne snage Kopnene vojske SAD, a osnovu čine timova sa po 12 ljudi, gde svaki član tima ima svoju specijalnost, ali istovremeno može i da zameni svog kolegu.
Bosna i Hercegovina je jedina zemlja u regionu, i jedna od retkih u svetu koja nema specijalne vojne jedinice.
Oružane snage Republike Hrvatske imaju specijalne jedinice ustrojene po američkom modelu. Komanda specijalnih snaga broji 257 osoba i Hrvatska je jedna od retkih vojski koja saopštava brojno stanje svojih specijalnih jedinica. I pored malog brojnog stanja, zapovednik Komande ima čin brigadnog generala.
Hrvatska vojska ima i obaveštajno-izviđački bataljon, čiji zadaci takođe spadaju o
sektor specijalnih operacija.
Kako su organizovane specijalne jedinice
Za specijalne jedinice širom sveta karakteristični su specifični nazivi i manji broj ljudi u odnosu na druge organizacione jedinice oružanih snaga.
Osnovna taktičku jedinice čini tim ili vod, sa 10 do 12 ljudi, što je znatno manje od
pešadijskog voda koji broj 30 do 40 ljudi. Po hijerarhiji sledi četa, koja ima 5 do 7
timova, i najviše 100 vojnika, dok pešadijska četa broji 150 do 200 ljudi.
Bataljoni broje od 200 do 400 vojnika i uglavnim ih čine 2 do 3 čete, komanda i
četa za vatrenu podršku. Pešadijski bataljon sa druge strane broji od 600 do 800
ljudi.
Na nivou puka i brigade razlika u broju ljudi u jedinicama istog ranga je još veća.
Pešadijski puk uglavnom čine dva bataljona, sa uglavnom 1.200 do 1.600 ljudi, dok
puk specijalnih snaga nikada nema više od 1.000 osoba.
Isto tako brigada specijalnih snaga ima znatno manji broj ljudi u odnosu na brigadu
pešadije. To je prirodna posledica namene specijalnih snaga koje su pre svega mobilne
i zato nisu opremljene teškim naoružanjem.